Een klein beetje geschiedenis van Leiden

“Vind je dat nou niet een beetje oneerbiedig?” De oude man kijkt me beschuldigend aan en in eerste instantie heb ik niet goed door waar hij het over heeft. Maar dan knikt hij met zijn hoofd naar mijn fietscap en snap ik wat hij bedoeld. Een beetje beschaamd neem ik de cap van mijn hoofd en puur uit een soort van solidariteit zet ik ook mijn zonnebril af. “Nu kan ik u ook echt goed zien” lach ik hem toe en dat kan hij wel weer waarderen.

Achteraf ben ik blij dat de oude man me aan heeft gesproken in de Pieterskerk in Leiden want we raken zomaar in een ontzettend leuk gesprek verwikkeld. Hij vertelt met enige trots een van de nakomelingen te zijn van de Pilgrims die zich in 1609 in Leiden hadden gevestigd. Omdat mijn geheugen me dagelijks op vele fronten in de steek laat, laat ik hem zijn verhaal van de Pilgrims vertellen, maar doe later in een rondje kerk zelf ook nog wel aan fact checking. Kort en bondig komt het erop neer dat Engeland in die tijd een nu wereldberoemde koning had die luisterde naar de naam Hendrik de VIII (jawel, die van de zes vrouwen). Hendrik wilde van zijn eerste vrouw, Catharina van Aragon, scheiden, maar dat mocht niet van de paus. En Hendrik zou Hendrik niet zijn als hij zich daar ook maar iets van aan zou trekken, dus besloot hij zich dan maar helemaal af te scheiden van de Rooms-Katholieke kerk. Het gevolg was natuurlijk een ontzettend godsdienstig gedoe met allemaal groeperingen die het al dan niet met elkaar eens waren. Eén van die groepen luisterde naar de naam ‘Separatisten’. Zij konden hun geloofsei niet langer in Engeland kwijt en besloten daarom met gevaar voor eigen leven de oversteek naar de Lage Landen te maken. Ze streken neer in Leiden. Daar bleven ze met zo’n honderd mannen, vrouwen en kinderen wonen rondom de Pieterskerk, totdat een deel van hen na een jaar of twaalf besloot om weer verder te trekken en hun geluk in Amerika te beproeven. Op dat moment onderbrak ik de Geschiedenisopa omdat ik in al mijn wijsheid de naam van de boot had onthouden die ze naar Amerika had gebracht. “Die boot heette de Hornblower” vul ik aan, maar daar moet hij hartelijk om lachen. “Je hebt de bel horen luiden maar je weet niet waar de klepel hangt jongen” en hij vult aan dat Horatio Hornblower een Britse zeeofficier was ten tijde van Napoleon. “Eentje die trouwens nog verzonnen is ook, want de man heeft helemaal niet bestaan!” Tsja, dat komt ervan als je de wiseguy uit wilt hangen en ik laat hem doorvertellen. De boot heette de Mayflower en op die boot is een document opgesteld wat wordt gezien als de basis van de Amerikaanse democratie. Dat wist Geschiedenisopa overigens niet, maar heb ik later gelezen. Toen de Pilgrims het vasteland in zicht kregen hebben ze namelijk een document opgesteld, later bekend als het Mayflower Compact, waarin ze beloven om samen te werken in de nieuwe kolonie. Problemen zouden worden aangepakt door te stemmen en de meerderheid zou dan beslissen. Hoe mooi is dat. De groep wordt ook nog eens gezien als de grondleggers van de VS en zelfs een aantal presidenten zijn afstammelingen van de Pilgrims uit Leiden. “Dus eigenlijk bent u een achter- achter- achter- achter- achterneef van George Bush” zeg ik tegen Opa, maar daarvoor is hij te bescheiden. Hij vond het in ieder geval erg leuk om mij in de kerk rond te leiden. Overigens kon ik hem dan weer het leuke verhaal vertellen over nichtje Claire die daar een paar jaar geleden haar universiteitscap hoog de lucht in mocht gooien na een geslaagde universitaire studie.

Het verhaal van de Pilgrims stopt in Leiden overigens niet bij de kerk, want als ik een rondje kerkplein doe stuit ik op een open poort met daarachter een alleraardigst hofje. In het huis blijkt John Robinson gewoond te hebben, de voorganger van de Pilgrims, die de huisjes erachter heeft laten bouwen voor zijn clubje van gelovigen. Ik vraag aan een man die daar zijn auto uit staat te laden of ik even een kijkje mag nemen en met een gul gebaar nodigt hij mij uit om zijn huisje te komen bekijken. Hij laat me zijn kleine woonkamer met een aanpalend keukentje zien en een steile trap naar boven. Ik bedank voor de eer om de trap te beklimmen. Hij zegt dat hij, samen met zijn buurman van 82, de oudste bewoner is van het hofje en dat er ongeveer 200 mensen op de wachtlijst staan. De meesten maken overigens geen schijn van kans om er ooit te gaan wonen, want het verloop is gemiddeld twee personen per jaar. “De mensen hier verdienden hun geld vooral in de lakenindustrie. De eigenaren werden stinkend rijk en de mensen die het hardste werkten verdienden maar een schamele boterham” en hij kijkt er erg zuur bij. Ongetwijfeld is deze hofjesbewoner geen VVD stemmer 😊. “Maar weet je waarom de wollen lakense stoffen uit Leiden zo beroemd was” vraagt hij met een twinkeling in zijn ogen. Ik heb geen flauw idee en ben niet van plan om weer zo’n misser te maken als bij de Geschiedenisopa, dus ik laat deze Hofjesopa rustig zijn verhaal verder vertellen. “Omdat ze er een combinatie van pis en lood voor gebruikten. En dan moest een arbeider de hele dag met z’n blote voeten in een gevulde ton van lakens, pis, lood en gekleurde inkt lopen om alles lekker door elkaar te laten soppen. Die mannen hadden op het laatst hele zwarte benen, tot aan hun knieën en die kleur kregen ze er niet meer uit. Ze werden dan ook niet ouder dan een jaar of dertig. Maar ze lieten dan wel een vrouw en heel veel kinderen achter. En die mochten dan in dit soort woninkjes wonen. In het hoekhuis aan de overkant was zelfs nog jarenlang een schooltje ingericht, dan kun je je nu niet meer voorstellen!” Hoe leuk zijn dit soort verhalen van de ‘locals’.

Het zou heel consequent zijn als ik mijn fietsmiddagje Leiden af zou sluiten in de Lakenhal, maar uiteindelijk kom ik terecht in het Rijksmuseum voor Oudheden. Ik ben net een weekje te vroeg, want vanaf volgende week start daar een nieuwe tentoonstelling die ik eigenlijk ook wel erg graag zou willen zien. Nou ja, dat kan uiteraard altijd nog. Dat doe ik dan weer met museumvriend Pedro. Altijd gezellig, kijk ik nu al weer naar uit 😊.